Qaçış idmanın ən sadə, mümkün, faydalı növlərindən biridir. Düzgün qaçmağı necə öyrənmək lazımdır ki, özüvə ziyan vurmayasan, əksinə öz sağlamlığını yüksəldəsən?
Qaçışın nə olduğunu başa düşmək üçün, heç olmasa bir dəfə də olsa özünü divandan durmağa məcbur edib təmiz havada qaçmalısan. Minimum siz hərəkətdən məmnunluq alacaqsınız, unudulmaz azadlıq və uçma hissini duyacaqsınız. Maksimum isə siz öz sağlamlığınızı yüksəldəcəksiniz (tək fiziki sağlamlığı yox).
Qaçış nə ilə xeyirlidir?
Qaçış — hər şeydən əvvəl ürək üçün bir fiziki gərginlikdir. Praktik olaraq onun üçün əks-göstəriş yoxdur (aşağı təsyiqdən başqa), hətta yastıayaq insanlar da düzgün seçilmiş ayaqqabı ilə qaça bilər. Qaçış bütün orqanizmə silkələnmə verir—bu hipertoniyadan, təngənəfəslikdən, zökəmdən ən yaxşı vasitədir. O, həmçinin qan dövranını yaxşılaşdırır və tonusda qalmağa kömək edir. Bundan başqa, qaçış bütün əzələ qruplarını formaya salır: siz qaçarkən yalnız baldır və bud işləmir, həm də qarın, əl, boyun fəaliyyətdə olur. Bununla bərabər fiziki gərginliyin bütün bədənə təsiri çox yumşaqdır. Ümumiyyətlə qaçış düzgün qidalanma ilə birgə arıqlamaq üçün ən yaxşı vasitədir. Lakin qaçışın ən əsas üstünlüyü ondan ibarətdir ki, o stresi götyürmək qabiliyyətinə malikdir. Quşların oxumasına qulaq asaraq parkda və ya stadionda qaçmaq- bu sizin öz seçiminizdir. Hər halda yaxşı qaçışı uçuşla müqayisə etmək olar. O sözün əsl mənasında insana sanki ruh verir, bu da xüsusi ilə meqapolisdə yaşayanlar üçün çox vacibdir.
Nədən başlamalı?
Bir qayda olaraq təzə başlayanların əsas səhfi-həddən çox sürətli başlanğıcdır. Məşqlərə tədricən başlamaq lazımdır və vaxt keçdikcə fiziki yüki müəyyən bir maksimuma çatdırmaq lazımdır. Lakin siz artıq təcrübəli qaçansınızsa, yadda saxlayın: həddindən artıq fiziki gərginlik sağlamlaşdırmır, əksinə orqanizmi dağıdır ki, bu da yaşlaşdıqca nəzərə çarpır. Sizin məqsədiniz dünya rekordu vurmaq deyildir, sağlamlıq və tonusda qalmaqdır, odur ki, asta-asta qaçmaq lazımdır. Məhz bu cür qaçış növü oynaqlar üçün ən təhlükəsızdir. Temp- orta sürətli yerişdən azacıq sürətli olmalıdır. Daha dəqiq müəyyənləışdirmək üçün, nəbzi saymaq lazımdır: onun sayı dəqiqədə 110-120 olmalı, 120-dən çox olmalı deyildir. Başlanğıcda yəqin ki, çətin olacaqdır, ona görə də müntəzəm olaraq yerişə keçin və nəbz bərpa olunduqdan sonra yenidın qaçmağa başlayın. Müntəzəm məşğul olaraq, 10-12 məşqdən sonra siz nəbzin sayını dəqiqədə 110-120 səviyyəsində saxlaya bilərsiniz ki, bu da sizin nail olmaq istədiyinizdir.
Fiziki yükü necə bölüşdürməli?
Küçəyə çıxan kimi, dərhal qaçmaq lazım deyildir. 3-5 dəqiqə oynaqları hazırlamaq üçün qızışdırıcı hərəkətlər etmək lazımdır. Bunun üçün sadə gimnastika hərəkətləri etmək kifayətdir. Qaçışın özünü müxtılif etmək olar, məsələn vaxtaşırı olaraq 200 metr məsafəyə sürətlə qaçın. Axırıncı 50 metr məsafədə sürəti tədricən azaldın və tənəffüsü bərpa etmək üçün müəyyən müddət yeriyin. Bundan sonra əzələlərin boşalması üçün 3-5 təmrin edin. Ürək üçün olan fiziki yükə, güc hərəkətləri əlavə etmək üçün, qaçışdan sonra dartınma, oturub-durma, əllə yerə sıxılma, pres hərəkətləri etmək lazımdır. Qaçış sizin oynaq və bağlarınızı elə bu hərəkətlər üçün hazırlayır. Bundan başqa müxtəliflik üçün qaçışı velosipedlə növbələşdirə bilərsiniz.
Nə vaxt və nə qədər qaçmalı?
Bu məsələdə orqanizmə diqqət vermək lazımdır və qaçışın müddətini tədricən 10-15 dəqiqədən 30 dəqiqəyə çatdırmaq lazımdır ki, bu da mükəmməl qaçış üçün kifayətdir. Qızışdırıcı hərəkətlərə 3-5 dəqiqə kifayətdir. Əgər siz qaçışı problemli nahiyələr üçün güc hərəkətləri ilə birgə edəcəksınızsə, ümumi vaxt 1 saat təçkil edəcəkdir.
Qaçış qrafikini hər kəs özü seçir, lakin ümumiyyətlə, həftədə 2-3 dəfə kifayətdir. Əgər çox qaçmaq istəyirsinizsə, günaşırı qaçış mümkündür, lakin ondan artıq olmaz: çünki sizin əzələlərinizə bərpa olunmaq üçün vaxt lazımdır.
Daha bir nüans-qaçış üçün hansı vaxtı seçmək lazımdır: səhəri və ya axşamı? Bu məsələni qaçış həvəskarları çox coşqun müzakirə edirlər. Belə bir fikir vardır ki, səhər qaçmaq ziyanlıdır və bu fikrin müəyyən əsasları vardır: belə ki, orqanizm tam oyanmayıbsa və yaxşı istirahət etməyibsə, qaçış da sözsüz ki, orqanizm üçün bir gərginlikdir. Lakin siz əgər yaxşı yatıb istirahət etmisinizsə və özunüzü qızışdırıcı hərəkətlərlə qaçışa yaxçı hazırlamısınızsa, səhər qaçış üçün ən əlverişli vaxtdır.
Ayaqqabı və paltarı necə seçməli?
Maqazinlərdə krassovkaların çox böyük seçimi olduğu üçün asanlıqla çaşmaq olar. Qaçış ayaqqabıları daha möhkəmliyi, qalın altlığı və güclü amartizassiyası ilə fərqlənir. Qaçış krassovkalarının seçimi sizin qaçdığınmız yerin örtüyündən asılıdır. Bərk örtük olan asfaltda qaçmaq sizin oynaqlarınız üçün çox ziyanlıdır: onlar çox güclü zərbələrə məruz qalır və tezliklə “sürtülüb yeyilirlər”. Vaxt keçdikcə sizin orqanizmanız sanki dağılır. Əgər hər-halda asfaltda qaçmağı qərara almısınızsa, onda mütləq qalın altlıqlı ayaqqabı seçin. Stadionda rezin örtük, ot, qum, yumşaq torpaq tamamilə imkan verir ki, nazik altlıqlı ayaqqabı geyinəsiniz. Paltara gəldikdə isə ən əsası odur ki, qışda soyuqdan qorxmayasınız. Ilin ən soyuq vaxtında belə tamamilə pambıq idman paltarı və baş geyimi ilə kifayətlənmək olar. Arıqlamaq üçün qaçanlar isə isti geyinməlidirlər: yaxşı nəticə alınması üçün onlar çox tərləməlidirlər.
Necə düzgün nəfəs almalı və qidalanmalı?
Qaçış zamanı çalışmaq lazımdır ki, əzələləri boşalmış saxlayasan və hər-hansı bir tənəffüs ritmini gözləməyəsən. Əksinə ritm özü gəlməlidir və sən onu pozmalı deyilsən.
Qidalanmaya gəldikdə isə, qaçışla əlaqədar iştaha güclənir. Ona görə də, ilk vaxtlar bir az çətin olacaqdır, xüsusi ilə də arıqlamaq istəyənlər üçün-qidalanmağa daha ciddi nəzarət etmək lazım gələcəkdir. Amma elə adamlar var ki, müntəzəm qaçışa başladıqdan sonra, əksinə, onların iştahası mötədil olur.
Qaçışdan 30 dəqiqə qabaq yemək olar, lakin yümək yüngül və yaxşı olar kı, meyvə-tərəvəzdən ibarət olsun. Əgər siz möhkəm yemisinizsə, ən azı bir saat gözləməlisiniz. Məşqdən dərhal sonra yeməyə başlamaq olar.
FİZİKİ AKTİVLİK
Posted on: Sentyabr 15, 2011
Hərəkət hamı üçün faydalıdır, diabetli xəstələr üçün xüsusi ilə vacibdir.
Mötədil hərəki aktivlik sizde ürək xəstəlikləri, yüksək arterial təzyiq və bağırsaq xərçəngi riskını azaldır. Bu sizdə qanda yağların miqdarını azaldır, artıq piy sərf olunur və nəticədə arıqlamağa kömək edər.
Fiziki aktivlik oynaqlar, əzələ və sümüklərinizi möhkəm və güclü edər. Aktivlik həmçini sizi daha enerjili edib, depressiyadan, qorxu və stressdən qorumuş olar.
Qısaca desək fiziki aktivlik sizin ömrünüzü uzadar və daha sağlam və xoşbəxt yaşamağınızı təmin edər. Beləcə irəli !
Qalxın və ətrafa baxın. Nə qədər ki, ayaq ustəsiniz və ətrafa göz gəzdirirsiniz, oturaq həyata nisbətən 2-3 dəfə artıq enerji sərf edirsiniz.
NECƏ ÇOX HƏRƏKƏT ETMƏLİ
•Televizorun kanalını dəyişmək üçün pultdan istifadə etməyin, ayağa durun və özünüz kanalı dəyişin.
•Televizora baxdığınız zaman paltar ütüləyin
•Reklam zamanı evdə gəzişin
•Televizorda reklam olduqda qab yuyun, paltaryuyan və ya qabyuyanı işə hazırlayın və ya quruducu kameranı qoşun
•Döşəməni döşəmə ağacı ilə yuyun
•Otağı tozsoranla təmizləyin
•Otaqdakı ayaqaltıları yığışdırın
•Şəxsi avtomobilinizi yuyub təmizləyin
•Həyətdəki yarpaqları dırmıqla təmizləyin, bu məqsədlə xüsusi hava qovucuğundan istifadə etməyin
•Həyətdəki qarı bellə təmizləyin, bu məqsədlə xüsusi hava qovucuğundan istifadə etməyin
•Həyətdəki otu mexaniki qazon təmizləyənlə təmizləyin, bu məqsədlə elektrik cihazından istifadə etməyin
•Həyətdə ot və ya tərəvəz əkib ona qulluq edin
•Dörd ayaqlı dostlarınızla gəzintiyə çıxın
•Övlad və ya nəvənizi arabacıqla gəzdirin
•Uşaqlarla hərəkətli oyunlar oynayın
•Məktəb və xəstəxanalar üçün könüllü və təmənnasız işləyin
•Metro və ya avtobus dayanacağına piyada gedin
•Lift və ya eskalatordan istifadə etməyin, bu məqsədlə pilləkandan istifadə edin
•Telefonla danışarkən ayaq üstə dayanın və ya hərəkət edin
•Nahar fasiləsində, yemək qızarkən və ya sifarişinizi gözləyərkən gəzintiyə çıxın
•Sizdən nə isə xahiş etdikdə onu yerinə yetirməyə çalışın, məsələn: ərzaq almağa gedin
•Maşınınızı yaşayış yerindən bir qədər uzaqda saxlayın
•Gəzərkən vaxtın tez keçməsi üçün yol yoldaşı tapın
•Fiziki aktivliyinizi artırmazdan əvvəl bu barədə həkiminizə məlumat verin. •Əgər son zamanlar az hərəkətli olmusunuzsa, 5-10 dəqiqəlik fiziki aktivliyə meyilli olun və bu aktivliyi təbricən artırmağa cəhd edin.
Siz işdə və ya iclasda oturmusunuz, və birdən sizin diqqətinizi nə isə cəlb edir. Bu sizin yaninızda oturmuş işçilərdən biridir və siz başa düşürsünüz ki, o nahar vaxtı soğan yemişdir. Və siz hətta sezmirsiniz ki, 1 saat bundan qabaq yeyilmiş bir tikə coğan iclasdakı işçiləri stullarını uzaqlaşdırmağa məcbur edir.
Ağızdan gələn pis qoxu , siz fikirləşdiyinizdən daha çox yayılmış haldır. Doktor Harold Katsın sözlərinə görə yer kürəsi əhalisinin üçdən biri ağızdan gələn pis qoxudan əziyyət çəkir, bir çoxları isə hətta bundan xəbərsizdirlər.
O deyir: “ona görə də siz öz nəfəsinizi hiss etməyə bilərsiniz” və əlavə edir ki,beyin iyə alışır ki, bu prosesdə akmassiya adlanır. Kaliforniyadan olan nəfəs klinikasinin banisi Kats təstiq edir ki, sizin ağzinizdan iyin gəlməsinə yediyiniz qidanin bilavastə təsiri vardir. Amerika Dantistlər Assosassiyasına gorə nə qədər ki, qida orqanizimdən xaric olmayıb, iy o vaxta qədər qalacaqdır.
Belə ki, siz bir tikə sarimsaqlı qida qəbul etdiyiniz vaxtdan sarimsağin tərkibində ki komponentlər qana keçir, sonra ağ ciyərlərə çatir və sonra xaric olur-bütün bu vaxt ərzində siz iy verəcəksiniz. Aydın məsələdir ki, soğan , sarımsaq kimi qidalar nəfəsə bilavastə təsir edə bilir, belə ki, onların tərkibində sulfitli birləşmələr vardır- məhz onlar xoşa gəlməyən iyin səbəbidir.Lakin Katsın mülahizəsinə görə daha az məlum olan iy məmbələri var ki , onlara gorə də sizin nəfəsiniz hamini otağı tərk etməyə məcbur edə bilər.
Ağızda bakterialar.
Pis iyin mədədən gəlməsi haqqında olan informasiya bir mifdir. Praktik olaraq həmişə iyin əmələ gəlməsinin səbəbi dilin altinda, qırtlaqda, badamciqlarda yaşayan bakterialardır. Bəzi ərzaqlar pis iyin dolayı səbəbi ola bilər, çünki onlar sulfit hazirlayan anayerob bakteriyalar üçün yanacaq olub, pis iyin mənbəyi olurlar. Süd, pendir, yoqurt kimi ərzaqlar da pis qoxunun səbəbi ola bilərlər. Onların tərkibində zulallar var ki, bu mənfur bakterialar onlardan yanacaq kimi istifadə edirlər, və onların həyat faliyətindən pis qoxu əmələ gəlir.
Nəfəsin təravəti üçun sizin nə içdiyiniz də vacibdir.
Kofe-bu turşu birləşmələri olan mayedir, bakterialar isə turşulu mühütdə özlərini çox yaxsi hiss edirlər, çünki orda onlar cox tez artırlar. Tərkibində şəkər olan konfetlər, saqqızlar da problemlidir, çünki bakteriyalar şəkərlə qidalanırlar. Kats böyüklər üçün içkiləri məsləhət görmür, çünki alkaqol ağız boşluğunu qurudur ki, bu da bakteriyaların artmasına imkan yaradır.
Qəbul etdikləri qidada kaloriyə nəzarət edənlər də ehtiyatlı olmalıdırlar. Kats deyir ki, “siz dieta saxlayarkən ağız suyu və onunla birlikdə təbii müdafiə də azalır”. Orqanizm yığılmış piyi istifadə edib parçalayarkən, bu da xoşagəlməz iyin yaranmasına səbəb ola bilər.
Əgər siz yüksək zülallı dieta gözləyirsnizsə, bu zaman bakteriyalar zülalları amin turşularına cevirir ki, nəticədə də xoşagəlməyən iy əmələ gəlir.
Su xoşagəlməz iyi yuyub aparır.
Kats iddia edir ki, xoşagəlməz iydən ən yaxşi vasitə gündə 7-8 stəkan su içməkdir. Çay da komək edir. Ağız suyu nəfəsin təravətini saxlamaq üçün təbii vasitədir. “Ağız suyunun tərkibində oksigen vardır ki, o da anayerob bakteriyaların təbii düşmənidir”. Katsin təbirinə görə “ağız suyu nə qədər çox olarsa nəfəs də bir o qədər təravətli olar”. Tərkibində çoxlu su olan qidalar- xiyarlar,kərəviz, üzüm, yerkokü, yunan qabağı da kömək edir. Qarpız və çiyələk kimi şirəli qidalar da ağız suyunun hazırlanmasını stimullaşdırdığı üçün bakteriyalardan qorunmağa komək edir. Əgər siz soğan, sarımsaq və digər ”ətirli” yeməklərdən imtina edə bilmirsiizsə, onda ağzınızı oksigenlə zəngin xüsusi məhlulla yaxalayın və dişlərinizi təmizləyin.
Katsin sözünə görə ağız yaxalamaq üçün olan məhlulların tərkibindəki oksigenli birləşmələr sulfid birləşmələri ilə birləşir və qoxusuz birləşmələr yaradır. Tərkibində spirt olan ağız yaxalamaq üçün məhlullar arzu edilən nəticəni vermir, çünki ağızı qurudur.
Səhər yeməyi əhəmiyyət daşıyır.
Kats səhər yeməyi etməyi hər gün məsləhət görür. O deyir ki, səhər yeməyini etməyən insanlar xoşa gəlməyən iy qazana bilər, çünki səhər qida qəbulu dərhal ağız suyunun yaranmasını stimullaşdırır. “Siz yatarkən ağız suyu hazırlanmır və buna görə də sanki ağızda sulfid hazirlayan fabrik işləyir ki, bu da 7-8 saat fəaliyyət göstərir-buna görə də bakteriyalarla mübrizə aparmalı olan nə ağız suy, nə də oksigen yoxdur”.
Dişlərin tımizlənməsi ən yaxşı iə vasitısidir. Qida qalıqları dişlərin arasinda,dildə, damaq ətrafnda yığılr.Sonra o çürüməyə başlayır və xoşa gəlməyən iy yayır. Yeməyə görə siz daim pis qoxu yaymayacaqsınız. Kats deyirki,”ağız suyu yaranan kimi bir çoxlarında təravətli nəfəs bərpa olunur”.
Hal-hazırkı dovrdə ölümlərin yarıdan çoxunun səbəbi ürək-damar xəstəlikləridir; habelə bu hal elə bil ki, insanların sağlamlığının normal, qüvvəsinin çiçəkləndiyi bir vaxtda qəflətən onları məhf edir. ÜST-nin məlumatına görə dünyanın yaşlı əhalisinin arasında ölümün səbəbinə görə ürək və onkoloji xəstəliklərdən sonra insult üçüncü yer tutur.
Insultun ən çox yayılmış səbəbi nəzarət olunmayan arterial hipertoniyadır. Sizi mütləq baş ağrıları, vaxtaşırı olan təngənəfəslik, burun qanaxmaları, artmış yorğunluq, qulaqlarda səs, zəiflik kimi narahatçılıqlar təlaşa salmalıdır. Daha bir risk faktoru beyin arteriyalarının aterosklerozudur. Damarlar zaman keçdikcə öz elastikliyini itirir, zəifliyir, kövrəkləşir, onların divarlarında qanın tərkibindəki artıq xolesterin hesabına çöküntülər, yığıntılar yaranır. Ürək damarlarında ciddi dəyişiklik olduqda miokard infarktı, beyini qidalandıran damarlar zədələndikdə isə- insult inkişaf edə bilər.
Çox vaxt elə olur ki, hipertoniya və ateroskleroz hər ikisi birlikdə olur, işemik insult isə onlarin nəticəsində yaranır.
Damarlar yüksək təzyiqə dözmək qabiliyyətlərini itirirlər. Qan onların divarlarından tənzifdən keçən kimi sızıb keçməyə başlayır-və bu artıq işemik insultdur. Nəticə isə çox acinacaqlı olur: letal nəticədən tutmuş tam və ya hissəvi iflicə qədər. Əgər əvvəllər insult ən çox yaşlı insalarda rast gəlinirdisə, hal-hazırda onun qurbanı 30-40 yaşlı insanlar da olurlar. Çox vaxt bu onlarin öz etinasizlığından yaranır, belə ki,təzyiq azaciq-150-160- a qədər yüksəlir, digər simptomlar olan başgicəllənmə, tez yorulma, baş ağrısını isə xəstəlikdən başqa nə ilə desən əlaqələndirirlər, məsələn gərgin iş qrafiki ilə. Yaxınlaşan insultun ilk qaranquşları hipertonik krizlərdir ki, bu zaman baş ağrısı, ürək bulanma, göz qarşısında nöqtələr əmələ gəlir. Belə hallarda insan mütləq həkimə müraciət etməlidir.
Indi isə insultun profilaktikasindan danışmaq vaxtıdır. Xəstəliyin risk faktorları arasında korreksiya oluna bilən, yəni insanin təsir edə biləcəyi faktorlar vardır:
-AT-ə nəzarət etmək lazımdır(o 140/90 mm. c. s. yuxarı olmalı deyil., diabetli xəstələrdə isə 130/80 mm. c. s. artıq olmamalıdır)
– əgər sizdə diabet varsa, karbohidrat mübadiləsinin kompensassiyasına nail olmaısınız;
-çəkinizi nəzarətdə saxlamalısınız, fiziki aktivliyinizi inkişaf etdirməlisiniz;
-heyvani yağların və duzun üstünlük təşkil etdiyi qeyri düzgün qidalanmadan və həmçinin alkaqoldan imtina etməlisiniz;
-əgər Siz siqaret çəkirsinizsə onu təcili tullamalısiniz;
Lakin təssüf ki, bir neçə korreksiya olunmayan da faktorlar vardır:
-ailə anamnezi, yəni pis irsiyyət:əgər sizin qohumlarınızdan ana tərəfdən 65 yaşa qədər, ata tərəfdən isə 55 yaşa qədər insult keçirən olubsa, onda sizdə insultun inkişaf riski əhəmiyyətli dərəcədə artır;
-yaş: kişilərdə insultun inkişaf riski 55 yaşdan sonra, qadinlarda isə 65 yaşdan sonra yüksəlir. Aşkar olunub ki, arterial təzyiq eyni olduqda, yaşlı insanlarda insult riski orta yaşlılara nisbətən 10 dəfə yüksək olur.
-cinsiyyət; kişilər qadınlara nisbətən daha çox xəstələnir.
Individual riski yalnız həkim təyin edə bilər.
Öz sağlamlığınız və uzunömürlülüyünüz naminə mubarizəni həyat tərzindən başlamaq lazımdır. Əlbəttə onu kardinal sürətdə dəyişmək asan deyildir, lakin inanın ki, bunu etməyə dəyər. İşemik insultların profilaktikasının müvəffəvəqiyyətinin rəhni hər şeydən əvvəl ,xəstənin özünün düzgün davranışıdır. Çox vaxt insanlar həddindən çox fiziki əməyin qurbanı olurlar. Həyat yani sahədə həddindən çox güc sərf etmək bəzən sağlamlığın itirilməsinə səbəb olur. Ona görə də yaz, yay aylarında insult və infarktların sayı artır. Həm də əgər xəstənin təzyiqi yüksəkdirsə,isti havada işləmək ona əks göstərişdir. Həmçinin yay aylarında hipertoniklər üçün uzun müddət günəş vannası qəbul etmək əks- göstərişdir. Butun gun ərzində qızmar günəş altında olmağın nəticəısi çox vaxt hipertonik kriz olur ki, bu da çox vaxt işemik insultla qurtarır.
Ehtiyyat tədbirləri çox sadədir:
– günəş vannasını səhər və axşam saatlarında qəbul edin, saat birdən beşə kimi günəşli yerə çıxmayın
Gənclər müstəqilliyin çatışmamazdığından, qocalar isə ölümün yaxınlaşmasından əzab cəkirlər. lakin amerikan tədqiqatçıları hesab edirlər ki, ən pis vəziyyət insanlarda yaş 40-ı ötdükdən sonra başlayır.
Əvvəlki tədqiqatlara görə belə hesab edirdilər ki, insanın psixi sağlamlığı onun yaşından asılı deyildir.Lakin ABŞ Dartmurt kollecinin və Uorvik Universitetitinin mütəxəssisləri bu müddianı təksib etdilər. Onlar Amerika, Avropa və bir neçə inkişaf etmiş ölkələrdə 2 milyon respondent arasında sorğu keçirərək, psixi sağlamlıq sahəsində ən böyük həcmli tədqiqatlardan birini apardılar.Nəticədə alimlər özünə məxsus “xoşbəxtlik qrafiki” quraraq, burada özündən və öz həyatından razılıq zirvəsinin gənclik və gocalıqda olmasını, orta yaşın isə ən uğursuz və bədbaxt olduğunu göstərdilər.
Belə ki, mütəxəssislər tərəfindən sorğu kecirilənlər arasında ən müxtəlif sosial qrupların nümayəndələri, milliyəti, gəliri, maraqları və s. müxtəlif olan insanlar olmuşdur. Sorğunun nəticələri hamı üçün – varlilar və kasıblar, ailəlilər və subaylar, kişilər və qadınlar üçün təxminən eyni olmuşdur. Alimlərin mülahızəsinə görə, insan həyatının ən krizis dövrü 44 yaşdır.
– Belə bir hal məntiqə uygun olardı ki, insan qocaliğı və ölümü nə qədər çox hiss edirsə, bir o qədər özünü bədbəxt hesab edir. Lakin tədqiqatların müəlliflərindən biri olan professor Endryu Osvald söyləyir ki, bu tamamilə əksinədir
– Orta yaşlı insanlar depressiyaya daha çox meylli olub, qoca insanlara nisbətən özlərini qat-qat az xoşbəxt hesab edirlər. Bunun səbəbi bizim üçün çox müəmmalıdır, lakin tədqiqat nəticəsində alınan sübütlara heç bir şübhə ola bilməz.
Hal-hazırda mütəxəssislərin bu “krizisin” əmələ gəlmə səbəblərinə bir neçə fərziyələri vardır. Bunlardan birinə görə, gənc yaşlarda insanın çoxlu arzu və təşşəbüsləri olur və bunların gələcəkdə tamamilə həyata keçəcəyi güman edilir. Lakin yaşlaşdıqca biz məyus oluruq, əlimiz işdən soyuyur və dəyərlərə yenidən baxmalı oluruq.
– Heç da hamı estrada ulduzu və ya məhşur futbolçu olmur, – Osvald öz şərhində söyləyir. – 30-40 yaşlarında elə bil ki, realliq bütün problemləri ilə birlikdə bizim “üzərimizə tökülür”. Lakin qocalıqda biz həyat həqiqətləri ilə barışmağı öyrənirik və buna görə də özümüzü rahat hiss edirik.
Digər fərziyəyə görə, xoşbəxt insanlar çox yaşayır. Başqa sözlə qoca yaşlarına qədər həyatdan narazılar yox, həzz almağı bacaranlar yaşayır. Digərləri isə 40 yaşında depressiyaya düşür və 50-60 yaşlarında vəfat edirlər. Digər fərziyəyə görə isə qocalıqda insan həyatı necə var ele də qəbul edib qiymətləndirir, çünki dostlarının və yaxınlarının həyatı tərk etdiklərini görür.
– Osvald deyir ki, ümüd edirik ki, bizim tədqiqatlarımız gələcəkdə bu fenomenin öyrənilməsi üçün bir təkan olacaqdır. Əgər insanlar başa düşsələr ki, onların depressiyaları və çətinlikləri yaşla əlaqədar normal haldır, yəgin ki, onda onlar bu krizisi qat-qat asan keçirələr.
DİŞLƏR VƏ AĞIZ BOŞLUĞUNA QULLUQ
Posted on: Sentyabr 15, 2011
Dişlərə düzgün qulluq etməmə diş əti və ağız boşluğunda damaqların xəstəliklərinin və digər infeksiyaların əmələ gəlmə ehtimalını yüksəldir. İnkefsiya Sizdə qanda şəkərin miqdarını yüksəldə bilər. Qanda şəkərin yüksəlməsi də öz növbəsində ağız boşluğunda infeksiyanın gedişini pisləşdirə bilər. Əgər siz damaq, diş əti və s. infeksiyalıarının ilk əlamətlərini və dişlərə düzgün qulluğu bilirsinizsə, özünüzü qoruya bilərsiniz.
DİŞ ƏTİ XƏSTƏLİKLƏRİ
Diş əti xəstəlikləri infeksiyadan əmələ gəlirlər. Bu infeksiya dişlə diş əti arasında yapışqanlı pərdə şəklində yaranıb, bakteriyalardan ibarət olur və diş ərpi adlanır. Bu təbəqəni dişləri fırça və diş sapı ilə təmizləyərkən yox etmək lazımdır. Əks halda infekyisa ilə dolu təbəqə zaman keçdikcə diş daşına çevrilər. Bu zaman diş əti ərp və diş daşı ilə örtülür, qızarır, göynəyir və şişir. Belə olduqda dişlərin hətta ehtiyatla fırçalanması qanaxmaya səbəb ola bilər. Bu isə artıq qinqivitdir. Qinqvitə məhəl verməmək isə diş əti xəstəliklərini daha da ağırlaşdıra bilər.
Diş ətinin xəstəliyi son nəticədə diş ətini dişdən ayrılması ilə nəticələnir. Dişin kökləri açılır və adama elə gəlir ki, dişləi uzanıb. Dişlərlə diş əti arasında cibciklər yaranır. Bu cibciklər bakteriya və irinlə dolu olub əsl infeksiya mənbəyidir. Bu periodontit adlanır.
Periodontit çənə sümüklərini zədələyə və tamlığını poza bilər. Dişlər laxlamağa başlayır. Bunu dişlərin sırasına ağızı yumduqda baxarkən müşahidə edə bilərsiniz. Dişləriniz tez bir zamanda laxlayar, öz-özünə düşər və ya çəkilməkmək məcburiyyəi ilə üzləşər. Diş ətinin xəstəlikərinin ilk əlamətlərini bilməyiniz sonrakı fəsadlardan sizi qorumuş olur.
Diş əti xəstəliklərinin əlamətləti
•Diş ətinin qızarması
•Şışmiş və ağrılı diş əti
•Diş fırçası ilə təmizlədikdə qanxmanın müşahidə oluması
•Diş ətini sıxdıqda diş əti və dişlər arasından irinin müşahidə olunması
•Ağızdan pis qoxunun gəlməsi,
•Dişlərin laxlaması və aralanması
•Yumulu ağızda dişlərin vəziyyətinin dəyişməsi
Əgər bu əlamətlərdən heç olmasa birini müşahidə etmisinizsə, mütləq diş həkiminə müraciət edin.
DİŞ ƏTİNİN DİGƏR XƏSTƏLİKLƏRİ
Ağiz boşluğunda infeksiyaları bütün ağızı tamamilə yox, müəyyn sahədə müşahidə olunur. Törədici göbələk və ya bakteriya ola bilər. Ağız boşluğunun infeksiyalarının ilk əlamətlərini tanıyın. Ağız boşluğunun infeksiyalarının əlamətləri.
•Diş ətrafı toxumanın, diş ətinin və ya digər sahənin şişməsi
•Diş ətrafı toxumada, diş ətinidə və ya ağızda digər sahədə irinin olması
•Ağız boşluğunda ağımtıl və ya qırmızı köpüşüyün olması
•Ağız boşluğunda və ya üz boşluqlarında ara verməyən ağrı
•Dişdə qara ləkənin və ya oyuğun olması
•Soyuq, şirin və ya istinin təsirindən dişlərin sızıldaması
•Çeynəmənin ağrılı olması
DİŞLƏRİ NECƏ QORUMAQ OLAR
Qanda çəkərin miqdarına tənzimləyin. Əgər qanda qlükozanın miqdarı optimal həddədirsə, diş əti infeksiyalarının əmələ gəlmə ehtimalı nəzərəçarpacaq dərəcədə aşağı düşmüş olur.
Dişlərinizi mütəmadi təmizləyin. Ən azı gün ərzində 2 dəfə dişlərinizi tərkibində flüor olan diş məcunu ilə təmizləyin. Yaxşı olar ki, hər dəfə qida qəbulundan sonra dişləri təmizləyəsiniz. Lakin dişləri çox bərk təmizləmək məsləhət deyil. Bu zaman diş ətini dağıda bilərsiniz. Laxlayan dişlər üçün xüsusi yumşaq və ya həlqəvi diş fırçalarından istifadə etmək lazımdır.
Çalışın diş fırçasını hər 3-4 aydan bir təzələyəsiniz.
Gündə ən azı bir dəfə dişlərinizi diş ipi ilə təmizləyin. Əgər diş ipi ilə təmizləmək xoşunuza gəlmirsə, heç olmazsa dişlərin arasını diş təmizləyənlə təmizləyin. Diş ipi ilə dişlərin təmizlənməsi zamanı ərp və qida qalıqlarını da təmizləmiş olursunuz. Diş fırçası ilə də dişlərin təmizlənməsi zamanı ərp və qida qalıqlarını da təmizləmiş olursunuz.
Diş həkiminə müraciət edin. Diş həkimi və ya ağız boşluğu üzrə mütəxəsis hər 6 aydan bir müayinə aparmalı və sizin dişlərinizi təmizləməlidir. Bu prosedura diş ərpindən və diş daşından azad olmağa yaxşı imkan yaradır. Həkiminiz ən azı 2 ildə bir dəfə dişlərin rentgen şəklini çəkib, sümük zədələnməsinin olub-olmamasını öyrənməlidir.
Bəzi şəxslərdə sümüklərin zədələnməsi peridontitin yeganə əlaməti olur.
HƏYAT TƏRZI XƏSTƏLIKLƏRI
Posted on: Sentyabr 15, 2011
2007-ci il sentyabrda Ümümdünya Səhiyyə Təşkilatı bəyan etdi ki, hər il yer kürəsində 17 milyon insan vaxtindan əvvəl “həyat tərzi xəstəlikləri” epidemiyası ilə əlaqədar dünyasını dəyişir. Artıq belə bir termin yaranıb . ÜST mütəxəssislerinin təsdiq etməsinə görə bunların arasında ən təhlükəliləri ürək-damar, onkoloji, xroniki respirator, DİABET, PİYLƏNMƏDİR.
Əgər bu epidemiyanın qarşısı alınmasa, artıq 2015-ci ildə onun qurbanlarının sayı 2 dəfə artacaqdır.
Əsas risk faktorları məlumdur–bu qeyri-düzgün qidalanma, zəif fiziki aktivlik(hipodinamiya) və siqaret çəkmədir.
SAĞLAM YUXU
Posted on: Sentyabr 15, 2011
Yuxunun muntəzəm olaraq kifayət qədər olmaması, və ya artıqlığı diabet xəstəliyinin əmələ gəlmə riskini əhəmiyyətli dırəcədə artırır. 15 il 40-70 yaş arası1700 kişini müşahidə etmiş amerka həkimləri bu qənaətə gəliblər.Həkimlərin fikirinə görə yuxunun normal müddəti sutkada altı saatdan 8 saata qədərdir.Beş saatdan altı saata qədər yatanlarda diabetin inkişaf ehtimalı 2 dəfə artır. Gündə 8 satdan artıq yatan insanlar isə daha ox risk edirlər. Onlarin arasında 2-ci tip diabet, sağlam həyat tərzi keçirənlərə nisbətən 3 dəfə çox inkişaf edir. Bu məlumatlar tədqiqat iştirakçılarının yaşına, hipertoniyaya meylliliyinə,təhsilin səviyyəsinə və zərərli adətlərinə görə təhsis olunmuşdur.
Etiraf edin sizin həqiqətən necə yaşınız var?Siz fikirə gedirsiniz, cavab verməkdə cətinlik cəkirsiniz.Dəfələrlə müşahidə etmisiniz ki, sizin məktəb və ya institut həmyaşıdlarınız yaşlarının eyni olmasına baxmayaraq xarici görkəmləri cox fərqlənir.Beləliklə biz “bioloji və ya həqiqi yaş” anlayışına – yəni orqanizmin obyektiv vəziyyətinin necə olmasına yaxınlaşdıq,hər insanda bu pasportda və ya yaş kağızında kı (yəni xronoloji)kimi yox, müxtəlif olur. Professor Maykl Royzenə görə keçirtdiyimiz həyat tərzinin orqanizmin qocalma mexanizmində əhəmiyyətli rolu vardır. Sizin dostunuz əgər 40 yaşında 20 yaşlı insan kimi görsənirsə, deməli o son dərəcə saglam həyat tərzi keçirir.Lakin prinsipcə mümkün olmayan hec bir şey yoxdur, əgər siz təcrübəli mütəxəssisin məsləhətlərinə qulaq assanız, elə bu gündən qocalıqla öz mübarizənizi başlaya bilərsininiz. Bu məsləhətlər aşağıdakilardır. – Müntəzzəm olaraq qidalanmada tomatlardan(pomidor) istifadə etmək (souslar, qızardılmış şəkildə )kişilərə imkan verir ki, öz yaşından 1,9 il, qadınlar isə 0,8 il cavanlaşsınlar; -Hər gün 1 tablet aspirin qəbul etmək (yeməkdən sonra, 1 stakan su ilə qəbul etmək) 2,2 il yaşdan azaltmağa imkan verir; -30 dəqiqəlik təmiz havada gündəlik gəzinti 1,6 il yaşdan azaltmağa imkan verir; -Həftədə 30 dəqiqəlik güc tələb edən məşqlər və ya fiziki fəaliyyət 1,7 il yaşdan azaltmağa imkan verir; -Az miqdarda gündəlik şokolad yemək imkan verir ki, həyatı 1,3 il uzadasınız; -Qidada yalnız yaxşı yağların işlədilməsi həyata 3,4 il əlavə edir; -Gündəlik 5 müxtəlif meyvə yeyilməsi həyata 1,4 il əlavə edir; -Gündə istənilən qoz – fındıqdan 5-8 ədəd yeyilməsi imkan verir ki, həyatı 3 il uzadasınız; -Suda bişmiş, pörtlədilmiş və ya buxarda hazırlanmış balıqdan istifadə etmək ömrü 3 il uzatmağa imkan verir; -Qidada balanslaşdırılmış vitaminli məhsullardan istifadə etmək 3,3 il yaşdan azaltmağa imkan verir; -Gülüş əhəmiyyətli dərəcədə – 1,7 ildən 8 ilə qədər ömürü uzadır; -Fol turşusunun vitaminlərin tərkibində və ya ayrıca olaraq qida əlavələrində qəbul etmək ömürə 1,2 il əlavə edir; -Gündəlik B6 vitaminin qəbulu 0,4 il ömürə əlavə edilir; -Kalsi və kalsi ilə zəngin gida qəbulu 0,5 il ömürə əlavə edilir; -Ağız boşluğunu qaydada saxlamaq və hər 6 aydan bir stomatoloqda müayinədən kecmək – bu daha 6,4 il ömürə əlavə edilir; -Gündəlik səhər yeməyi- bu ömürə 1,1 il əlavədir; -Əlin yuyulması və qidanın yaxşı hazırlanması 0,4 il həyta əlavədir; -Keyfiyyətli, sağlam yuxu- 7 saat qadınlar üçün, 8 saat kişilər üçün. 3 ildən 12 ilə qədər əlavə ömürdür; -Güclü stress cox zərərlidir. Həyatda 3 katastrofik stress situasiya ömürü 32 il qısaltmağa qadirdir; -Normal cəkini saxlaya bilmək (qadınlar üçün ideal çəki onun 18 yaşındaki çəkisi, kişilər üçün isə 21 yaşındakı çəkisidir ) – 6 il həyat deməkdir; -Daimi partnyorla gündəlik, keyfiyyətli seks insanı 2 ildən 8 ilə qədər cavanlaşdırır; Beləliklə, doktor Maykl Royzen təxirə salmadan öz bioloji saatınızın gedişini ləngitməyə məsləhət görür və öz həyatınıza 5-8 il əlavə etmək üçün təqdim olunan siyahıdan minimum 5 məsləhəti seçin və yerinə yetirməyə başlayın Nədən başlamalı? Ən sadədən: 1. səhər yaməyi, 2. gündəlik gəzinti, 3. tomatların yeyilməsi, 4. sağlam yuxu və 5. seks. Seks haqqında xüsusi danışmaq lazımdır. Orta ststistik amerikalı ildə sekslə cəmi 58 dəfə məşğul olur(!). Bu ildə 2 aydan azacıq azdır. Doktor Maykl Royzen hesab edir ki, əgər bu rəqəm 116 olsa idi, onda ömrün uzunluğu 1,6 il artardı. Əgər sekslə hər gün məşğul olunsa, onda həyatın uzunluğu 12 il artardı(!). Doktor Maykl Royzen hesab edir ki, bu 5 qaydanı gözləsəniz artıq effekt yarım ildən sonra özünü göstərəcəkdir. Əgər bütün qaydalara əməl etməyə başlasanız, artıq 1-2 ildən sonra əhəmiyyətli cavanlaşmanı hiss edəcəksiniz, həyatınız isə müvafiq olaraq 15-17 il artacaqdır. Yaxşı vərdişlər sizə qocalıqla effektiv mübarizə aparmağa kömək edəcəkdir (hansı ki, biz hamımız bilirik ki, artıq 25 yaşdan başlayır), əgər siz bütün qaydalara əməl etsəniz, effekt çox tez alınacaqdır.
ENERJİLİ OL!
Posted on: Sentyabr 15, 2011
Özünüzü dolub-daşan, tam güclü və enerjili hiss etmək istəyisinizmi? Aşağıdakı məsləhətylərə əməl edin:
Tez-tez yeyin
Ən yaxşısi gündə 5-6 dəfə yeməkdir. Heç vaxt səhər yeməyini yaddan çıxarmayin. Bir ədəd alma və ya banan, südlə və ya yoqurtla bulka qəlyanaltı etmək olar. Nahar doyumlu olmalı, özündə çörəyi, düyünü, makaron məmulatlarını, kifayət qədər süd məhsullarını, balıq və yağsız əti birləşdirməlidir. Və bacardıqca çoxlu miqdarda təzə meyvədən, tərəvəzdən və göyərtidən istifadə edin.
Yaxşı yatın
Yuxunun keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün, yatağa uzanmağa 3 saat qalmış alkaqoldan, nikotindən və tərkibində kofein olan içkilərdən(çay, kofe, toniklər) imtina edin. Yaxşı olar ki, əgər xoşunuz gəlirsə, bal və ya südlə sakitləşdirici bitki dəmləmələri içəsiniz. Pəncərəni açın-yataq otağı nə qədər sərin olarsa, yuxulamaq bir o qədər asan və yuxu bir oqədər dərin və yaxşı olacaqdır.
Gözlər istirahət etməlidir
Əgər fokusu dəyişmədən uzun müddət bir nöqtəyə baxarıqsa (məsələn, kompyuterin ekranına) göz əzələləri gərginləşir ki, bu da çox yorulmaya səbəb olur. əgər siz kağızlarla və ya kompyuterlə işləyirsinizsə, müntəzəm olaraq gözə istirahət verin ki, onlar fokusu dəyişə bilsinlər və gərginlikdən qurtarsınlar. Bunun üçün hər 30 dəqiqədən bir 3-4 dəqiqə uzağa və ya iş yerinin əksinə baxmaq lazımdır.
Maye çox için
Gün ərzində su və şirələr içmək lazımdır: səhər bir stakan, nahara qədər iki, şam yeməyinə qədər üç stəkan su içmək lazımdır. Alkaqol, kofe və çayı az içməyə çalışın, çünki bu içkilər böyrəkləri intensiv işləməyə məcbur edərək, mayeni orqanizmdən xaric edirlər.
Dəmir sizin rasionunuzda
Həftədə 3 porsiya “qırmızı” ətin (mal və qoyun əti) sizin rasionunuzda olması orqanizmi lazım olan miqdarda dəmirlə təmin edir. Onu həmçinin tünd-yaşıl tərəvəzlər, ispanaq və kələmdən də almaq olar. Vitamin C dəmirin mənimsənilməsinə kömək edir, kalsi isə əksinə təsir edir.
Qara ciyərinizə fikir verin
Ona antioksidantlarla kömək edin və alkaqolla ziyan vurmayın. Qara ciyər sizin orqanizminizi hava və qida ilə düşən hər cür zərərli maddələrdən təmizləyir. Və əgər o həddindən artıq gərgin işləyərsə biz özümüzü xəstə və zəif hiss edərik.
Özünüzü yüksək qiymətləndirin
Özündən narazı olmaq və özünü qiymətləndirməmək çox vaxt xroniki yorğunluğun səbəbi olur və depressiyaya gətirib çıxarır. Psixoloqa müraciət etmək olar, o bu problemin öhdəsindən gəlməyə sizə kömək edər. Digər çıxış yolu da vardır: özünüzə təzə paltar alın, bərbərxanaya gedin, səyahətə çıxın. Bundan alınan məmnunluğa beyində hazırlanan xüsusi maddə səbəb olur ki, bu da antidepressantlar olmadan belə əhval- ruhiyyənin yüksəlməsinə kömək edir.
www.diabet.az 